Ten years in Tokyo

Waar komt jouw interesse voor Japan vandaan?

Ik ben voor werk in Japan terechtgekomen. Voor mijn vertrek wist ik bijna niets over dit bijzondere land en kon ik nog geen ‘ja’ of ‘nee’ in het Japans zeggen. Maar tien jaar leven onder de Japanners heeft mij een diepe liefde gegeven voor het land en haar inwoners.

Wat was de reden voor je verhuizing?

Ik vestigde mij met mijn gezin in Japan om een non-profitproject op te starten. Door mijn werk heb ik een geweldige inkijk gekregen in de verwonderlijke mix van eeuwenoude tradities en het moderne Japan. Deze komen samen in de Japanners die met één been in het snelle moderne leven en met het andere in de oude tradities staan.

Wat zijn de belangrijkste verschillen in omgangsvormen?

Japanners zijn bijzonder gastvrij, vriendelijk en beleefd. Het spreekwoord is ‘de klant is God’ en dat maakt dat je je altijd heel bijzonder voelt. In Nederland zijn we direct, het hart ligt op onze tong. Dat maakt communicatie helder. In Japan moet je tussen de regels door lezen en luisteren. Andersom is de non-verbale communicatie in Japan wat afstandelijk, je raakt elkaar niet aan. Dan is het wennen als je in Nederland door Jan en alleman drie keer op je wang wordt gekust.

Wat zijn de do’s en don’ts

In de normale omgang buigen Japanners beleefd en geven elkaar geen hand, maar voor buitenlanders maken ze daar een uitzondering op. Een omhelzing is voor de meeste Japanners een brug te ver en de Nederlandse vriendschappelijke kussen tijdens een begroeting moet je zeker achterwege laten. Mocht je de ervaring hebben om bij een Japanner thuis te gast te zijn, vergeet dan nooit om je schoenen bij de voordeur uit te doen.

Kun je enkele bijzondere aspecten van de Japanse cultuur noemen?

Ik ben nog altijd diep onder de indruk van de Japanse hang naar schoonheid. De meest gewone dingen, zoals bijvoorbeeld een stuk inpakpapier of een zakdoek, maken ze tot een kunstvorm. Dit verlangen naar subtiele schoonheid is niet alleen in design, maar ook in de taal en de Japanse keuken te ontdekken. Het dringt zich niet aan je op en soms moet je ernaar op zoek in de letterlijke en figuurlijke achterafstraatjes van het land. Voorwerpen, uitdrukkingen en gebruiken lijken naast het functionele ook een onuitgesproken boodschap te hebben. Deze verwijzen vaak naar de bijzondere schoonheid van de natuur, het belang van familie- en groepswaarden of de vluchtigheid van het leven. Ik geloof dat toeristen daarom ook altijd als betoverd terugkomen.

Veel reizigers ontdekken Japan per trein. Kan iedereen zijn weg vinden op de stations?

De trein is de beste manier om Japan te ontdekken, of het nu met de beroemde Shinkansen (bullet train) is, of met een lokaal boemeltje. Er bestaat geen betrouwbaarder netwerk; vertraging wordt in seconden gemeten. Met de Japan Rail Pass kun je onbeperkt gebruikmaken van alle JR-treinen, zeg maar de NS van Japan. Het uitgebreide netwerk van hogesnelheidstreinen geeft je toegang tot een diversiteit aan landschappen en lokale culturen. Tegenwoordig staat alles goed aangegeven, op veel stations ook in het Engels. En Japanners zijn bijzonder behulpzaam. Als je er niet uitkomt, zullen ze alles in het werk stellen om je te helpen. Zelfs als dat betekent dat ze een eind met je mee moeten lopen om de weg te wijzen.

Wat zijn jouw favoriete plekken?

Hokkaido blijft een van mijn favoriete plekken met als hoogtepunt het meer Shikotsu-ko. Dit is een zogenaamde caldeira , een komvormig kratermeer ontstaan door vulkanische activiteit met aan de randen ook nog actieve vulkanen. Dit is een minder bekend en verstild gebied, waar de schoonheid van de ruige natuur heel overweldigend is.

Inmiddels woon je weer in Nederland

Ons project hebben we overdragen aan lokaal leiderschap. Gelukkig sta ik nog met één been in Japan. Dagelijks spreek ik met collega’s op ons hoofdkantoor in Japan.

Welke ervaringen en plekken moeten reizigers volgens jou op hun bucketlist zetten?

Ik zou reizigers aanmoedigen om ook eilanden als Hokkaido in het noorden en Kyushu en Shikoku in het zuidwesten aan te doen. Een aanrader is een fietstocht over de eilanden van de Seto binnenzee tussen Shikoku en het hoofdeiland Honshu of een hike over Asahidake, een van de hoogste bergen van Hokkaido. Ook een tip is om Japan in de winter te ontdekken. Vanuit Niseko op Hokkaido, een wintersportgebied met perfecte poedersneeuw, heb je prachtig zicht op Yotei-san, de kleinere broer van Mt. Fuji. Beide hebben een bijna perfecte kegelvorm die boven het landschap uittorent.

Hoe gaat een bezoek aan een ryokan in zijn werk?

Ook vandaag de dag is een bezoek aan een ryokan (een traditionele herberg, red.) voor een Japanner nog een uitstapje. Hij gaat na aankomst eerst uitvoerig badderen in de heetwaterbronnen. Er zijn aparte ingangen voor mannen en vrouwen en voordat je het heetwaterbad betreedt, moet je je eerst grondig en zittend(!) wassen in de doucheruimte. Een Japanner gaat altijd schoon in bad! Vervolgens staat er een uitgebreid traditioneel kaiseki -diner te wachten, in de eetzaal of op de eigen kamer. Dit feestmaal is een belevenis op zich met een variëteit aan kleine gerechten die als kunstwerkjes zijn gemaakt. Deze maaltijd gebruik je in je dunne kimono die bij aankomst op het bed ligt te wachten. Tijdens het diner wordt je bed, dunne matrassen op de vloer van tatami (een soort rieten matten, red.), in gereedheid gebracht. Hierop slapen is een leuke ervaring voor een of twee nachten, hoewel de meeste Japanners iedere nacht zo slapen, waarbij de matrassen ‘s ochtends opgerold en opgeborgen worden. De volgende ochtend is er een traditioneel ontbijt, waarna er nog een bad kan worden genomen voordat de omgeving wordt verkend.

Er is zo’n grote keuze aan restaurants! Hoe kies je er een?

Japanners eten vaker buiten de deur dan niet. Zelf vind ik de kleine lokale restaurants het leukste. Daar krijg je persoonlijke service van de chef. De lekkerste sushi vind je op de Tsukiji vismarkt (Tokyo), in Osaka moet je okonomiyaki (hartige pannenkoek met groente) proberen en het beste streetfood vind je in Hakata (Fukuoka). Maar ook een gyudon (kom rijst met rundvlees erbovenop), die je al voor 2 à 3 euro in de vele ketens kunt nuttigen, is een belevenis. Je hoeft je nooit zorgen te maken over de kwaliteit. De standaard van hygiëne is minstens zo hoog als bij ons.

Heb je nog leuke anekdotes?

Tijdens onze jaren in het noorden van Japan voelden we ons weleens de spreekwoordelijke vreemde eend in de bijt. In Sapporo wonen relatief weinig buitenlanders. We werden er vaak nageroepen: “Haro amerikajin?” (“Hallo, ben je Amerikaan?”). Vaak kon men het niet nalaten om even de haren van onze kinderen te voelen, waarbij werd vermeld dat ze bijna niet konden geloven dat die blonde haren echt waren.

Zijn we iets vergeten?

Er is nog veel meer te vertellen! Over de bijzondere volksaard, het rijke verleden en de variëteit aan lokale culturen, de vele festivals, de springlevende religies en duizenden sekten, de sociale problemen die er ook zijn of het ontwikkelde industriële Japan. Maar ik zou mensen vooral aanraden om het zelf te gaan ontdekken. Ik ken niemand die niet als betoverd terugkwam uit dit unieke land van de rijzende zon.