Sprookje aan de zijderoute

Luxegoederen zoals zijde, satijn, muskus, edelstenen, parels en porselein werden over deze legendarische route, waarover ook Marco Polo reisde, naar Europa vervoerd. Langs de route ontstonden machtige rijken en welvarende steden. Citadellen, bazaars en pleinen met rijkversierde Koranscholen herinneren nog altijd aan de economische bloei van weleer. In Oezbekistan en Kirgizië ervaar je dit gedeelde verleden en ontdek je juist ook de contrasten. Tussen de woestijn en de groene bergen, tussen rijke steden en eenvoudige yurts. En dat maakt een reis door beide landen tot een avontuur!

Gedeeld verleden

De Oezbeken en de Kirgiezen maken deel uit van het Turkse volk dat oorspronkelijk als nomaden in het noordoosten van Centraal-Azië leefde. Rond de tiende eeuw trokken zij westwaarts: de Oezbeken vestigden zich uiteindelijk op een vaste plek, maar de Kirgiezen leidden nog eeuwenlang een nomadisch bestaan. In de vorige eeuw waren beide landen noodgedwongen onderdeel van de Sovjet-Unie, maar sinds de jaren 90 zijn Oezbekistan en Kirgizië weer onafhankelijke republieken. Ook al zie je in Tashkent en Bishkek in metrostations en op monumentale pleinen nog de typische Sovjetarchitectuur en wordt er nog veel Russisch gesproken, toch is het Sovjetgevoel de afgelopen dertig jaar afgezwakt en de oorspronkelijke cultuur weer naar voren gekomen.

Overheerlijke keuken

De jarenlange Sovjetoverheersing heeft gelukkig niet kunnen verhinderen dat de Turkse volksaard in stand is gebleven. Dit ervaar ik zelf het meest in de overweldigende gastvrijheid van de Oezbeken en de Kirgiezen en in hun heerlijke keuken. Met mijn SRC- gasten eten we geregeld bij de mensen thuis. Bij binnenkomst staat er altijd een prachtig gedekte tafel klaar met vers gebakken brood, komkommers, radijsjes, tomaten en vers geplukte kruiden. Voorgerechten zoals lagman, een noedelsoep met lamsvlees, manti, grote ravioli gevuld met lamsgehakt en salade worden gevolgd door vis of shaslicks, geroosterde vleespennen. Elke kok voegt zijn eigen kruiden toe tijdens het koken, zodat de gerechten telkens een andere smaak hebben.

Het nationale gerecht van Oezbekistan is plov. Dit rijstgerecht met vlees, wortelen, ui en niet te vergeten knoflook in hele bollen tegelijk, wordt traditioneel bereid als feestmaal tijdens bruiloften en andere feesten door de mannen in een familie. In Kirgizië mag het nationale gerecht beshbarmak (vijf vingers), dat gemaakt wordt van paardenvlees of rundvlees, groente en aardappelen, met de hand gegeten worden.

Thee is de nationale drank: kara çay, zwarte thee, en gök çay, groene thee. Maar pas op voor ak çay, witte thee, die wordt geschonken uit een theepotje in een theekommetje. Dit drankje heeft niets met thee te maken, maar is een manier om ongemerkt wodka te drinken. Zo heeft niemand door dat je een stevige borrel drinkt.

Sprookjesachtige karavaansteden

Oezbekistan is het land van de uitge- strekte woestijnen met rijkversierde steden die doen denken aan oosterse sprookjes: Khiva, Bukhara en Samar- kand. Khiva is een 2.500 jaar oude lemen stad, prachtig gerestaureerd met de hulp van UNESCO. Het is heerlijk om vroeg in de ochtend of aan het eind van de middag tijdens de zonsondergang te wandelen langs de lemen gebouwen. Je kunt je goed voorstellen hoe de karavanen hier langstrokken en handel dreven.

Bukhara was lange tijd het religieuze centrum van het land. Midden in de stad staan prachtige, met blauw getinte mozaïeken versierde medressa’s, Koranscholen. Deze zijn gebouwd rondom de Lyabi-Hauz, een groot waterbassin waar terrassen aan liggen. ’s Avonds is de omgeving van Lyabi- Hauz prachtig verlicht en als de hitte van de dag is afgenomen is het zeer aangenaam hier een drankje te drinken of een hapje te eten.

Samarkand is misschien de bekendste van alle steden in Oezbekistan. Deze bekendheid heeft te maken met het immense Registanplein met zijn indrukwekkende medressa’s en moskee. Registan was de plek waar de karavanen elkaar ontmoetten en waar handel werd gedreven. Vanaf het terras tegenover dit plein heb je een prachtig uitzicht en kun je urenlang kijken naar de kleurrijke architectuur en bedrijvigheid van dit complex.

Groene bergen en yurts

Kirgizië heeft een heel andere schoonheid die je niet vindt in steden, maar in de prachtige natuur. In de bergen die regelmatig hoogtes bereiken van 3.000 meter leven bedreigde diersoorten, zoals de sneeuwluipaard en het Marco Polo-schaap. Ook adelaars en andere roofvogels vind je hier. Kirgiezen vangen jonge adelaars in de bergen en trainen ze voor de jacht. De vogels worden vertroeteld en ondanks dat het gevaarlijke dieren zijn, laten ze zich aaien en kussen door hun baasjes. Na een aantal jaren laat de eigenaar zijn geliefde jachtmaatje weer vrij. Het is bijzonder dat de vrijgelaten adelaar zich zonder problemen aanpast aan het leven in vrijheid: het bouwt een nest en sticht een nieuw adelaarsgezin.

Het nomadenleven zit de Kirgiezen nog steeds in het bloed: nog tot zo’n honderd jaar geleden trokken zij met yurts (tenten) en kuddes rond door het prachtige groene land. En nog altijd reizen ze in het voorjaar met de dieren naar de hoogvlaktes waar ze in hun yurts verblijven. In de herfst komen ze weer terug om de koude periode door te brengen in hun huizen op de laagvlakte. De trek van de dieren met hun herders is indrukwekkend. Allereerst stuiven de paarden briesend met hun manen wapperend in de wind voorbij. Daarna volgen de runderen en tot slot komen de geiten en de schapen. Het is adem- benemend om zo’n enorme kudde voorbij te zien gaan.

Vriendelijk en gastvrij

Het is absoluut de moeite waard om een bezoek te brengen aan deze twee indrukwekkende landen. De bevolking is vriendelijk en gastvrij. Een gastvrijheid die nog stamt uit de oude nomadentijd: een reiziger laat je nooit buiten in de kou of hitte staan. Je verwelkomt hem of haar met koel water, zoetigheden en eten. Ook is er altijd een slaapplaats beschikbaar. In de oude nomadencultuur is het traditie om je deur open te zetten voor vreemdelingen. In Oezbekistan en Kirgizië word je altijd ontvangen met een vriendelijke handdruk, een heerlijke maaltijd en misschien zelfs een kommetje ak çay.